အစ္စရေး အတွက် အမေရိကန်ရဲ့ ၄၉ ကြိမ်မြောက်ဗီတိုအာဏာ
အစ္စရေး အတွက် အမေရိကန်ရဲ့ ၄၉ ကြိမ်မြောက်ဗီတိုအာဏာ
လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်အတွင်း ဂါဇာအပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးအတွက် ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ လေးကြိမ်မြောက်အဆိုပြုချက်ကို အမေရိကန်က ဗီတိုအာဏာသုံးပြီးပယ်ချခဲ့ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် အစ္စရေးအရေးနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက် မူကြမ်းကို အမေရိကန်က ၄၉ ကြိမ်မြောက်အဖြစ် ဗီတိုအာဏာသုံးခဲ့တာပါ။
ဒီဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်းကို လုံခြုံရေးကောင်စီက ရွေးချယ်တင်မြှောက်ထားတဲ့ အဖွဲ့ဝင် ၁၀ နိုင်ငံက တင်သွင်းခဲ့ပြီး အမေရိကန်က လွဲလို့ ကျန်တဲ့ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအားလုံးက ထောက်ခံခဲ့ပါတယ်။ ဂါဇာဒေသမှာ အစ္စရေးရဲ့ စစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုကို အမေရိကန်က သံတမန်ရေးအရ ထောက်ခံထားတာကြောင့် ပြီးခဲ့တဲ့လက စလို့ လက်ဘနွန်အထိ စစ်ရေးနယ်နိမိတ် ကျယ်ပြန့်လာခဲ့ပါတယ်။
အခုလို သံတမန်ရေးအရ ဝါရှင်တန်အစိုးရက အစ္စရေးနိုင်ငံကို ကူညီပံ့ပိုးခဲ့တာဟာ အသစ်အဆန်းမဟုတ်တော့သလို ဒါကို ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြတာပါ။
အမေရိကန်က အစ္စရေးကို စစ်ရေးအကူအညီအဖြစ် နှစ်စဉ် ဒေါ်လာ ၃ ဘီလီယံ ပေးတာအပြင် လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်းအရေးမှာ ဗီတိုအာဏာလုပ်ပိုင်ခွင့်ကို သုံးပြီး အစ္စရေးရဲ့ အကြီးမားဆုံးမဟာမိတ်အဖြစ် ရပ်တည်လာခဲ့တာပါ။
- အမေရိကန်ရဲ့ ပထမဆုံး ဗီတို
Jewish Virtual Libraryရဲ့ အဆိုအရ အမေရိကန်ဟာ ဗီတိုအာဏာ စသုံးခဲ့တဲ့ ၁၉၇၀ ခုနှစ်ကစလို့ အစ္စရေးအရေးနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်မူကြမ်းတွေကို ၄၈ ကြိမ်တိုင် သဘောမတူခဲ့ပါဘူး။ ပထမဆုံးသဘောမတူညီမှုကတော့ ၁၉၇၂ ခုနှစ် “အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသမှာ ဆိုးရွားတဲ့ အခြေအနေ” ပတ်သက်ပြီး လက်ဘနွန်နယ်စပ်မှာ အစ္စရေးရဲ့ စစ်ရေးတိုက်ခိုက်မှုတွေကို စိုးရိမ်ကြောင်း ဖော်ပြတဲ့ မူကြမ်းကို ကန့်ကွက်ခဲ့တာပါ။
၁၉၇၅ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန်က “အစ္စရေးရဲ့ စစ်ရေးတိုက်ခိုက်မှုတွေကို အမြန်ဆုံးရပ်ဆိုင်းပေးဖို့” တောင်းဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကိုလည်း တားဆီးခဲ့ပြန်ပါတယ်။
နောက်ပြီး စပိန်နိုင်ငံက တင်ပြတဲ့ လက်ဘနွန်နယ်နိမိတ်က အစ္စရေးစစ်ရေးလှုပ်ရှားမှုတွေကို ခြောက်နာရီအတွင်း ခြွင်းချက်မရှိ ရုတ်သိမ်းပေးဖို့ တောင်းဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်မှုကြမ်းကိုလည်း အမေရိကန်က ဗီတိုအာဏာသုံးခဲ့ပါတယ်။
၁၉၈၅၊ ၁၉၈၆၊ ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွေမှာ အမေရိကန်က အလားတူ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ဗီတိုသုံးခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၉၀ ခုနှစ်မှာ လက်ဘနွန်ပြည်တွင်းစစ် ပြီးခဲ့ပေမယ့် အစ္စရေးကတော့ ၂၀၀၀ ခုနှစ်မတိုင်ခင်အထိ လက်ဘနွန်နိုင်ငံတောင်ကပိုင်းကနေ မဆုတ်ခွာခဲ့ပါဘူး။
- ဂျေရုဆလင်
အော်စလို သဘောတူညီချက်အရ ဂျေရုဆလင်အရေးနဲ့ ပတ်သက်လို့ အစ္စရေး-ပါလက်စတိုင်းနှစ်နိုင်ငံကြားက အခြေခံ ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်နောက်ဆုံးအဆင့်မှာ အမေရိကန်အနေနဲ့ ဗီတိုအာဏာသုံးဖို့ ပစ်မှတ်ထား စောင့်ဆိုင်းနေပါတယ်။
၁၉၇၆ ခုနှစ်က အဆိုပြုချက်မူကြမ်းမှာ “အစ္စရေးရဲ့ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် သန့်ရှင်းသော နေရာများကို ကာကွယ်ထားရှိမှု”ဆိုပြီး အလေးပေး ဖော်ပြထားပါတယ်။ ဂျေရုဆလင်ရဲ့ တည်ရှိနေတဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှု၊ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ လက္ခဏာတွေ ပြောင်းလဲဖို့ ရည်ရွက်လုပ်ဆောင်တဲ့ အစ္စရေးအာဏာပိုင်တွေရဲ့ အရေးယူဆောင်ရွက်ချက်တွေအပေါ် အလွန်စိုးရိမ်မိကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ ဒီအဆိုပြုချက်မူကြမ်းကို အမေရိကန်တစ်နိုင်ငံတည်းက ကန့်ကွက်ခဲ့တာပါ။
၁၉၈၂ ခုနှစ်က ဂျေရုဆလင်က Al-Aqsa Mosque ဗလီဝတ်ပြုကျောင်းတော်က အစ္စရေးစစ်သားတစ်ဦးရဲ့ ပစ်ခတ်ခဲ့တာကြောင့် လူအနည်းဆုံး ၂ ဦးသေဆုံးခဲ့တဲ့ဖြစ်စဥ်အပေါ် အဆိုပြုချက်မူကြမ်းကို မော်ရိုကို၊ အီရန်၊ ဂျော်ဒန်နဲ့ ယူဂန်ဒါက တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ အဆိုပြချက်မှာတော့ ဂျီနီဗာ သ ဘော တူချက်တွေပါ နိုင်ငံတကာ စစ်ရေးဥပဒေတွေကို အစ္စရေးအနေနဲ့ တိကျစွာ လိုက်နာရန် တောင်းဆိုခဲ့တာပါ။ ဂျေရုဆလင်မြိုဟောင်းက Al-Aqsa Mosque ဗလီဝတ်ပြုကျောင်းတော်ကို အသန့်ရှင်းသောဆုံး နေရာ လို့ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။
ဂျေရုဆလင်ရဲ့ ထူးခြားတဲ့ ဖြစ်တည်မှု၊ သမိုင်း၊ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အရေးပါမှုတွေကို ကာကွယ်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်း တင်ပြခဲ့ပါတယ်။ ၁၉၈၆ ခုနှစ်က မွတ်ဆလင်ဘာသာရဲ့ အထွတ်အမြတ်ထားရာ နေရာကို အစ္စရေး အနေနဲ့ လေးစားရန် တောင်းဆိုခဲ့တဲ့ အဆိုပြချက်ကိုလည်း အမေရိကန်က ဗီတိုအာဏာနဲ့ ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။
- ပါလက်စတိုင်း
၁၉၇၆ ခုနှစ်က ပါလက်စတိုင်းနယ်မြေပေါ်ကနေ အစ္စရေးအနေနဲ့ ဆုတ်ခွာဖို့ တောင်းဆိုတဲ့ အဆိုပြုချက်ကို အမေရိကန်က ဗီတိုအာဏာသုံးပယ်ချခဲ့ပြီး ဗြိတိန်၊ ဆွီဒင်နဲ့ အီတလီတို့က ကြားနေခဲ့ကြပါတယ်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်က တူနီးရှားနိုင်ငံရဲ့ အဆိုပြုချက်မူကြမ်းပါ “ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးတွေရဲ့ တရားဝင် ရပိုင်ခွင့်၊ နေထိုင်ခွင့်” ကို အမေရိကန်က ကန့်ကွတ်မဲပေးခဲ့ပြီး ဗြိတိန်၊ ပြင်သစ်၊ နော်ဝေနဲ့ ပေါ်တူဂီတို့က ကြားနေခဲ့ပါတယ်။
နိုင်ငံတကာ ဥပဒေအရ တရားမဝင်လို့ ယူဆရတဲ့ အစ္စရေးအခြေချမှုတွေကို ရှုတ်ချတဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ၁၉၈၃၊ ၁၉၉၇၊၂၀၁၁ ခုနှစ်တွေမှာ အမေရိကန်က ပိတ်ပင်ခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၀၄၊ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွေမှာ အစ္စရေးစစ်ဆင်ရေးကြောင့် ဂါဇာဒေသက အရပ်သားပြည်သူ ရာချီသေဆုံးခဲ့တဲ့ စစ်ပွဲတွေကို ရပ်စဲပေးဖို့ တောင်းဆိုမှုတွေကို အမေရိကန်က ငြင်းဆိုခဲ့ပါတယ်။
- အိုဘားမားရဲ့ နောက်ဆုံးရပ်တည်ချက်
၂၀၁၆ နှစ်ကုန်ပိုင်း ဒေါ်နယ်ထရမ့် သမ္မတရာထူးမယူခင်တုန်းအချိန်က အမေရိကန်သမ္မတဟောင်း ဘားရတ်အိုဘားမား အစိုးရအဖွဲ့က အစ္စရေးအခြေချရေးအပေါ် မဲမပေးဘဲ နေခဲ့ပါတယ်။ အစ္စရေးကို ရှုတ်ချတဲ့ ကုလသမဂ္ဂ ဆုံးဖြတ်ချက်ဟာ နှစ် ၄၀ အတွင်း ပထမဆုံး အကြိမ် အောင်မြင်ခဲ့တာပါ။ ၂၀၁၁ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန်အနေနဲ့ ကန်ကွက်မဲပေးမှုတွေ ရှိခဲ့ပေမယ့် အိုဘားမားအစိုးရလက်ထက်ဟာ ဗီတိုအာဏာအကုန် မသုံးလိုက်ရဘဲ ပထမဆုံးနဲ့ တစ်ကြိမ်တည်းသော ကျန်ခဲ့တဲ့ အချိန်ဖြစ်ခဲ့တာပါ။
ငြိမ်းချမ်းရေး လုပ်ငန်းစဉ်အတွင်း သိသာထင်ရှားတဲ့ တိုးတက်မှု ကင်းမဲ့တဲ့အပေါ် ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ အမေရိကန် သံအမတ် Samantha Powerက ” အစ္စရေး နယ်ခြေချဲ့ထွင် အခြေချမှုနဲ့ နှစ်နိုင်ငံ ပဋိပက္ခ အဆုံးသတ်ရေး တစ်ပြိုင်နက် အဖြေရှာလို့ မရနိုင်ပါဘူး။ အခြေချနေထိုင်ခွင့် နဲ့ ခွဲထွက်ရေးကြားထဲမှာတော့ ရွေးချယ်မှု တစ်ခုခုတော့ လုပ်ရမယ်”လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။ အစ္စရေး ဝန်ကြီးချုပ် ဘင်ဂျမင် နေတန်ယာဟုကတော့ အမေရိကန်ရဲ့လုပ်ရပ်ဟာ ရှက်စရာကောင်းတယ်လို့ ပြောခဲ့ပါတယ်။
- ကုလသမဂ္ဂအပေါ် ထရမ့်ရဲ့ တိုက်ခိုက်မှု
ပြီးခဲ့တဲ့ ထရမ့်အစိုးရဟာ ကုလသမဂ္ဂမှာ အစ္စရေးကို ထောက်ခံအားပေးတဲ့ သံခင်းတမန်ခင်းခေတ်သစ်တစ်ခုကို စတင်ခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁၉ ရက်နေ့မှာ ဂျေရုဆလင်ကို အစ္စရေးနိုင်ငံရဲ့ မြို့တော်အဖြစ် အသိအမှတ်မပြုရန် လုံခြုံရေးကောင်စီရဲ့ အဆိုပြုချက်ကိုလည်း ထရမ့်က ဗီတိုအာဏာသုံးပြီး ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။
ထရမ့်အစိုးရလက်ထက်မှာ အစ္စရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တော်တော်များများကို ဗီတိုအာဏာသုံး ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇွန်လမှာ အမေရိကန်ကို အစ္စရေးလိုလားတဲ့ “နာတာရှည် ဘက်လိုက်မှုရှိတယ်” စွပ်စွဲခဲ့တာကြောင့် ကုလသမဂ္ဂလူ့အခွင့်အရေးကောင်စီကနေ နုတ်ထွက်ခဲ့ပါတယ်။
၂၀၁၈ ခုနှစ် ဇွန်လက ပါလက်စတိုင်း ပြည်သူတွေအပေါ် အစ္စရေးရဲ့ အင်အားသုံးဖြိုခွဲတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရှုတ်ချတဲ့ ကူဝိတ်နိုင်ငံ အဆိုပြုလွှာကြမ်းကိုလည်း အမေရိကန်က ဗီတိုသုံး ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၈ မတ်လတုန်းက အစ္စရေးစစ်တပ်ကြောင့် ဂါဇာက ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြသူတွေလည်း သေဆုံးခဲ့တာပါ။ အလားတူ ထိခိုက်သေဆုံးမှု တိုင်းတာချက်တွေကို အမေရိကန်တစ်နိုင်ငံတည်းက ဆန့်ကျင်ပြီး သဘောထားကွဲလွဲခဲ့ပါတယ်။
- ဂါဇာဒေသက အစ္စရေးစစ်ပွဲ
၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၇ ရက်နေ့မှာ ဂါဇာက ဟားမတ်စ်နဲ့ ပါလက်စတိုင်း လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့က အစ္စရေးတောင်ပိုင်းကို တိုက်ခိုက်ခဲ့တဲ့ ဖြစ်စဉ်မှာ လူပေါင်း ၁၁၄၀ ဝန်းကျင် သေဆုံးခဲ့ပြီး လူ၂၄၀ ကို ဓားစာခံအဖြစ် ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားခဲ့ပါတယ်။
အစ္စရေးဖက်ကနေ စစ်ရေးအပြည့်အဝ တုံ့ပြန်ဖို့အတွက် ဖျက်အားကြီး လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတွေနဲ့ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုတွေ စတင်ခဲ့ပြီး ဂါဇာကမ်းမြောင်ကို စစ်ရေးအရ ဝင်ရောက်ကျူးကျော်ခဲ့ပါတယ်။ ပါလက်စတိုင်းကျန်မာရေး ဝန်ကြီးဌာနရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်အရ အစ္စရေးစစ်တပ်ကြောင့် ပါလက်စတိုင်းပြည်သူ ၄၄,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ပြီလို့ ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ Lancet ဂျာနယ်ရဲ့ ဖော်ပြချက်အရ သေဆုံးသူဟာ ၁၈၆,၀၀၀ ကျော်အထိ ရှိနိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပါတယ်။
စစ်ပွဲစတင်ချိန်ကစလို့ လုံခြုံရေးကောင်စီအဖွဲ့ဝင်တွေက အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနဲ့ ဂါဇာတိုက်ပွဲ အဆုံးသတ်ရေး တောင်းဆိုချက် အဆိုပြုလွှာတွေ တင်သွင်းဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုအားထုတ်ကြိုးပမ်းမှုတွေကို အမေရိကန်က အကြိမ်ပေါင်းများစွာ ပိတ်ပင်ခဲ့ပြီး ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသရဲ့ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး တောင်းဆိုတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်လေးခုကိုလည်း ပိတ်ဆို့ထားပါတယ်။ ဒါအပြင် ပါလက်စတိုင်းကို ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုဖို့ ရည်ရွယ်တဲ့ အဆိုပြချက်ကိုလည်း ပိတ်ထားပါတယ်။
ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်အများအပြားကတော့ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေး တောင်းဆိုချက်တွေကို တားဆီးဖို့ ကြိုးစားအားထုတ်တဲ့ အမေရိကန်ရဲ့ လုပ်ရပ်ကို ရှုတ်ချကြပြီး ဝါရှင်တန်အစိုးရဲ့ မဟာမိတ်အနောက်နိုင်ငံတွေကလည်း အရေးယူဆောင်ရွက်မှုတွေ မအောင်မြင်ခဲ့တဲ့အပေါ် နောင်တရကြောင်း ဖော်ပြခဲ့ကြပါတယ်။
(Middle East Eye သတင်းဌာနက ဖော်ပြခဲ့တဲ့ The 49 times the US used veto power against UN resolutions on Israel ဆောင်းပါကို မြန်မာစာဖတ်သူတွေ သတိပြုမိနိုင်ဖို့ ဆီလျော်အောင်ဘာသာပြန်ဖော်ပြလိုက်ရပါတယ်။)
The Tanintharyi Times